Op maandagnamiddag 20 oktober 2014 staat de Koning-Albert-I-bus op het Zarrenplein in Zarren van 13 tot 19 u. De bus is vrij toegankelijk voor alle inwoners, passanten, scholen, ...



De Koning Albert I bus is een gelede bus, van buiten aan de ene kant bekleedt met het verloop van de veldtocht van 1914 en aan de andere kant met herinneringen aan Koning Albert I. Binnenin worden in een rijdende tentoonstelling deze feiten extra geduid (www.albertIbus.be). Gedurende vijf maanden zal deze bus het hele land doorkruisen om ons historisch aandeel te onderlijnen. Een bezoek aan de bus duurt slechts 10 minuten. De ideale manier om op een luchtige en snelle manier dat gat in uw geheugen te dichten.

Al wie na een bezoek aan de bus honger heeft naar een gedetailleerder verhaal, kan nadien de moedertentoonstelling in Rumbeke bezoeken: ‘Koning Albert I en de Grote Oorlog – Strijden voor Vrede’. Meer info op de website: WWW.ALBERT14-18.BE

De bus staat in de gemeente Kortemark op een belangrijke dag in de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog voor Kortemark en de regio. 19 en 20 oktober zijn immers gekend als ‘Schuwe maandag’ en ‘Zwarte dinsdag’.

Het eerste strijdgewoel in de streek rond Kortemark

Toen bleek dat de vesting Antwerpen zou begeven en uiteraard na de val van Antwerpen werd het een pak rumoeriger in de streek. De Belgische soldaten trokken zich via onder andere Kortemark massaal terug achter de IJzer en stuurden van daaruit heel wat voorposten richting de aanstormende Duitsers. In en rond Kortemark kwam het begin oktober dan ook geregeld tot een conflict.

Langzaamaan werd de streek overspoeld door soldaten. Eerst de terugtrekkende Belgen, later kregen die versterking van Fransen en Britten en quasi tegelijkertijd kwamen de Duitsers met man en macht aan in de regio.

Midden dat beginnend strijdgewoel werd het sommige inwoners te warm onder de voeten en deze vluchtten in de richting van de Franse grens. De Duitsers hadden op 18 oktober 1914 nog bijna nergens vaste voet aan grond. Hoewel ze hier en daar al in grote of minder grote mate de gemeenten hadden betreden, hadden ze zich meestal toch nog moeten terugtrekken wegens teveel weerstand van de geallieerden.
 
Schuwe Maandag 19/10/1914

Op 19 oktober zou het tij echter keren. Er was vers bloed op komst, nieuwe Duitse troepen kwamen aan in de regio. De Duitse troepen die tijdens deze dagen de streek overspoelden waren niet dezelfde soldaten die begin augustus België binnenvielen, maar verse troepen: jonge oorlogsvrijwilligers, vaak studenten. Deze pas gevormde regimenten werden ook wel “Kinderregimenter” genoemd. Ze kregen een ultrakorte opleiding van 8 weken en vertrokken vanaf 10 oktober vol enthousiasme naar het front. De oorlog leek hen één groot avontuur. Eens in Vlaanderen aangekomen volgden enkele lange dagmarsen waarbij ze quasi geen tegenstand ondervonden. Ze hadden het nochtans erger verwacht. Tijdens hun opleiding hoorden ze immers verhalen van Belgische burgers die op de soldaten vuurden en ze waren dan ook sterk op hun hoede. Half oktober kwamen ze aan in West-Vlaanderen.

Op 19 oktober werden de jonge krijgers in Midden-West-Vlaanderen echter onverwacht onder vuur genomen door Franse sluipschutters. Voor het eerst werden ze geconfronteerd met de dood en de gruwel van een oorlog. Volledig in paniek en uitzinnig van woede trokken ze een spoor van moord en vernieling. Onmiddellijk dachten ze terug aan de verhalen van schietende burgers en waren er van overtuigd dat ze door de inwoners van de dorpen onder vuur werden genomen. Ook in Kortemark gingen ze, vooral op 19 en 20 oktober, wreed te werk.

Maandag 19 oktober werd een dag vol chaos in Kortemark. ’s Morgen trokken Franse troepen via Werken naar Edewalle en Wijnendalebos. De 89e Territoriale Franse afdeling trok richting Zarren. Franse en Belgische ruiters vielen aan via Werken over Kortemark. Alles leek goed te gaan tot plots, naar de avond toe, over het volledige front de Duitsers zwaar in de aanval gingen. Er werd hevig gevochten over heel Kortemark. Hoeves werden in brand gestoken en er vielen heel wat slachtoffers zowel bij geallieerden als bij de Duitsers. Ook enkele burgers kwamen hierbij om het leven. De Duitsers dachten vaak beschoten te worden door burgers en doorzochten dan ook gewelddadig huizen in Kortemark. De Duitse troepen rukten op en konden Kortemark innemen en wilden doorstoten richting Handzame, Werken en Zarren. ’s Nachts maakten de diverse regimenten kampen op in de buurt van Kortemark. De volgende dag zouden ze verder oprukken.

In Handzame vielen de Duitse troepen met veel geweld binnen. Eerst waren er wat gevechten met verscholen Franse sluipschutters, maar al gauw werd het dorp overrompeld. In de chaos die daardoor ontstond werden de burgemeester en de pastoor (?) doodgeschoten en in de buurt van het station van Handzame werden nog eens 4 burgers gedood. Deze dag werd Handzame deels ingenomen. De burgers werden in hun huizen gejaagd, huizen werden geplunderd en in brand gestoken en enkele vrouwen werden aangerand. Enkele soldaten overnachtten in het klooster. In deze en de voorbije dag zouden in totaal zo’n 15 à 20 burgers vermoord zijn in Handzame. Ambroos Ampe werd de nieuwe oorlogsburgemeester.
In Zarren werden Franse kanonnen opgesteld. Die vuurden heel de avond en nacht zodat de grond daverde.

In Werken werd een man die door zijn raam keek doodgeschoten.

Toen de Duitsers bij Edewalle enkele van hun makkers verminkt terug vonden, namen ze wraak op de bevolking. De pastoor werd hard aangepakt en stierf later aan zijn verwondingen. In Markhove bleef men gespaard van terreur.
 
Zwarte Dinsdag 20/10/1914

Net als de dag voordien zette de onrust in het Krekedal zich verder. De Duitsers gingen op gewelddadige wijze op zoek naar francs-tireurs. Heel wat onschuldige burgers werden hierdoor geëxecuteerd. In alle dorpen vonden zware gevechten plaats. Ze konden de Duitse opmars echter niet tegenhouden. Ook de Franse artillerie die er op los vuurde kon de Duitsers tegenhouden, de gevechten zorgden wel voor heel wat schade in het dorp. De Duitsers slaagden er in om Zarren grotendeels te bezetten. Ze doorzochten alle huizen op zoek naar Fransen. Een groot deel van de nog achtergebleven bevolking vluchtte richting Handzame uit vrees voor de Duitse gruwelijkheden. Vele huizen werden ’s nachts in brand gestoken en geplunderd. Enkele dagen later kwamen de vluchtelingen terug.

In Werken bleven groepjes Fransen en Belgen voor tegenstand zorgen waardoor de Duitsers uit wraak huizen in brand staken en diverse burgers doodden. De Duitsers slaagden er uiteindelijk na zware straatgevechten in om Werken al plunderend in te nemen. Wat overbleef was een brandend spookdorp. 27 gebouwen brandden uit en op één hoeve werden vijf burgers vermoord. Zo’n 60 burgers werden gevangen gezet, een aantal van hen werden later voor de Duitse troepen voortgedreven tot in Esen. Enkelen werden daarbij gewond en gedood. Tenslotte werd nog één vrouw doodgeschoten op straat en werd het dorp geplunderd.

In Zarren werden 2 Zarrense jongelingen doodgeschoten door doortrekkende Duitse troepen.

Ondertussen trokken de vechtende Duitse troepen verder in de richting van de IJzer. Ze leverden er hard slag in de buurt van Woumen, Klerken, Esen, Houthulst en Diksmuide.

Info: cultuurdienst, Torhoutstraat 9, 051 56 61 08 of cultuur@kortemark.be