Artikel overgenomen uit ‘De Boezingenaar’ (tweemaandelijkse heemkundig tijdschrift over Boezinge en Zuidschote), van januari-februari 2013, nummer 1 (AurelSercu)

Enkele maanden geleden werd de indrukwekkende collectie afbeeldingen (foto's en prentkaarten) van Boezinge van Gilbert en Tine Seys-Verstraete weer eens verrijkt met een unieke foto. Eerst was er enige twijfel of dit wel van Boezinge was, maar al vlug werd het duidelijk: een heel speciale vondst! En het zeker waard om er een artikel aan te wijden.

Wat zien we op deze foto van 1915? De kerk van Boezinge in de achtergrond heeft al zwaar te lijden gehad. Van de noordwesthoek (waar de doopvont staat) staan nauwelijks nog muren recht. De noordzijde van de toren toont een gapend gat. De torenspits is verdwenen. De wandeling eveneens. Slechts 2 van de 4 hoektorentjes staan nog recht. We zien alleen de galmgaten van de overkant (zuidzijde).

In het midden van de foto poseert een knaap in de puinen van wat een huis moet zijn geweest. Als hij een Boezingenaar is, dan moet de foto dateren van vóór 22 april 1915, de Duitse gasaanval. Toen werden alle Boezingenaars die nog niet gevlucht waren, verplicht geëvacueerd. Wij hij was ... ? Of hij na de oorlog teruggekeerd is naar Boezinge? .. Of hij misschien een grootvader van een lezer is? Vragen waarop we natuurlijk het antwoord schuldig moeten blijven.



De fotograaf zelf bevindt zich in het achterdeel van een woning die ongeveer moet gestaan hebben halfweg de hoek van café Het Katspel en de hoek nabij het (ex-)gemeentehuis. Let even op het behangpapier. Van de woning ernaast is het dak neergezakt. Pannen zijn er niet meer. Wel zien we doorheen het dakgebinte nog de dakpannen van het gebouw waar nu het (ex-)gemeentehuis is.





Dergelijke foto's van de kerk zijn niet nieuw. Er zijn er andere, in verschillende fasen van de vernieling. Maar wat heel speciaal onze aandacht trok, was de woning links. Niet dat we niet wisten dat daar toen woningen stonden op het Katspel (straks meer erover), maar vooral : wààr toch, op welke foto, hadden we die woning nog gezien ? En het duurde niet lang eer we beseften dat het dié woning was van een tweetal foto's die we kennen van vóór W.O. 1, maar die we steeds tevergeefs hadden proberen te situeren.



Een vergelijking van het niet zo grote deel van de voorgevel op de kaftfoto van 1915 met de twee foto's hierboven laat geen twijfel: dezelfde woning! Die boogvensters, de luiken (op de ene foto gesloten), de halfverheven pilaren ertussen, de richel even onder de dakgoot ... De huizen en het tafereel ervoor zien er echter heel wat feestelijker uit.

Het zijn beelden van de inhuldiging van de nieuwe pastoor, Aimé Berlamont, op 18 oktober 1911. Zijn portret toont hem op een van de brandraampjes in een van de sacristiedeuren.



En we citeren enkele zinnen uit wat bij die gelegenheid in de plaatselijke pers verscheen (in dit geval Het Ypersche Volk, 21 oktober 1911, p. 2):

• “Woensdag laatst was Boesinghe in volle feeste voor de plechtige inhuldiging van E.H. Berlamont, als pastoor. Te zien naar de prachtige versiering van al de huizen geene uitgezonderd, kon men eens te meer bestatigen hoe rechtzinnig en hertelijk de genegenheid is der Boesinghenaars voor hunne priesters. Bloemen en planten, vlaggen en wimpels, zag men overal. Wat meest in d'ooghe sloeg waren de gepaste opschriften die aan ieder huis den nieuwen herder in wel gepeise en wel uitgedrukte woorden en dichten.”
• En dan een beschrijving van de stoet, met o.a.: "De versierde velos, de pompiers, de zingende schoolkinders, de congregaties, 't was al ter schoonst en prachtigst. Natuurlijk verdient het muziek hier een voorname melding.”
• En er waren ook diverse taferelen uitgebeeld op de wagens: “Op d'eene was de leerende jeugd verbeeld, lessenaars, borden, alles stond er op, wijl de lieve kleinen, de eene hunne les leerden, de andere aan 't breien waren, en elk het zijne verrichten! 't Was waarlijk wel gelukt.
• En eindelijk de Hemelwagen! Van verre reeds blikkerde hij in het helder licht der zonne. (…) Een dertigtal maagdekens in 't wit gekleed, verbeeldden de lieve engeltjes waarboven Onze Lieve Vrouw tusschen een reusachtigen bloementuil schier verborgen was.

Vervolgens gaat het over hoe Pastoor Berlamont de kerk binnentrad voor de plechtigheid. En verder lezen we ook: "De inhaling van pastor Berlamont was voor Boesinghe een feeste die lang in het geheugen zal blijven voor al wie ze gezien en bijgewoond heeft. En na de heildronken, en de toespraken, de slotzin: “s Avonds was heel het dorp verlicht en Boesinghe heeft eens te meer getoond dat het zijne priesters eert en bemint.

Misschien toch nog niet genoeg? Want na W.O. I verkoos Aimé Berlamont niet terug te keren naar zijn schaapjes. (Dus die schaapjes die na de vlucht de moed hadden om terug te keren naar hun in puin liggend Boezinge.) Hij bedankte voor de eer, hoe de ondertussen hier neergestreken Jules Vanneste ook aandrong. Die laatste zou dus noodgedwongen overnemen als “d.d. pastoor (dubbele duts, zoals hij die afkorting voor dienstdoende ironisch interpreteerde).

Terug naar de twee foto's ter gelegenheid van Pastoor Berlamonts inhuldiging. (Er zullen er wel meer gemaakt zijn, van de stoet, van de praalwagens, maar waar zijn die beland?) We zien het "muziek", de versierde "velo's", enkele zittende schoolkinderen (allen met pet). Vrouwen en meisjes zijn in de minderheid. We tellen er maar een zestal, en allemaal heel bescheiden op de achtergrond. (En wat kijkt iedereen doodernstig!…) We zien ook boven de voordeur - en ook die van de woning links) een opschrift, met enkele verzen. Wiens woning het was, weten we niet. Van een Boezingse prominent? Maar zoals het krantenartikel schreef, waren er aan ieder huis gepaste opschriften in wel gepeisde en wel uitgedrukte woorden en dichten. Op foto 5 met centraal de fietser zien we uiterst rechts een stukje van de woning die op foto 1 helemaal in puin ligt, met de poserende knaap. Onder enig voorbehoud kunnen we zeggen dat dat huis wellicht café De Bonte Os was, van Karel Bekaert.



En nu even over de vooroorlogse woningen op het Katspel. Dat ze er waren, hebben we al enkele keren ter sprake gebracht. Maar het blijft fascineren. We zijn het gewoon er her en der woningen bij komen. En waar er verdwijnen, komt er een nieuwbouw in de plaats. Plaatsen in Boezinge, hetzij de dorpskom hetzij te lande, waar vroeger een huis stond dat uiteindelijk gesloopt werd en niét herbouwd, zijn zeer gering in aantal. Behalve op een plein. Zoals dus op het Katspel. Op de zuidelijke helft ervan stonden tot W.O. 1 een zestal huizen. Die stonden op cijnsgrond. (De grond zelf was eigendom van de kasteelheer.) Na de oorlog werden ze niet herbouwd (waarom?). Daardoor werd het Katspel ook bijna dubbel zo groot.

We publiceren hierbij enkele foto's. Al hebben we geen volwaardige foto's die alle huizen die er stonden tonen. Alleen plannen, een luchtfoto en ruïnes.



Deze kaart is een fragmentje van de Ferrariskaart, van omstreeks 1775. Schuin omhoog, noordwaarts, loopt de Dorpsstraat (Diksmuideweg). Links de straat naar Elverdinge. Let even op een paar zaken. Onderaan kasteel en kasteeldomein. Verder ook in het midden kerk en kerkhof. Rechts ervan, waar later de pastorie van Jules Vanneste (en nu Filip Leroy-Vandaele) zou komen is de halve U-vormige wal rond die woning opvallend. (De bovenste arm ervan is dus nu (naast) de huidige Dekemelelaan.) Let ook op de schaarse bebouwing waar nu school en ex-klooster is. En ook elders (Diksmuideweg) is de bebouwing heel gering. En let natuurlijk ook op de huizen op het Katspel.



Een fragmentje van een kaart van 1841. De nu verdwenen huizen aan de zuidkant van het Katspel zijn duidelijk te zien. Er stonden er 4, met een gemiddelde gevelbreedte van 10,5 m. Aan de overzijde: 7 panden (nu vier waarvan 1 Katspel + frituur). Van die 7 waren sommige maar 4 m of iets meer breed. Doordat Schoolstraatje en Dorpsstraat toen smaller waren, was deze rij wel iets langer (toen ong. 45 m, tegenover nu ong. 35 m; vergelijk met volgende luchtfoto's).

En een tiental jaar later: een tragment uit een kadastrale kaart (de zgn. Popp-kaart) van omstreeks 1850.



Ook hier zijn de nu verdwenen woningen duidelijk aanwezig. Slechts een kleine wijziging aan de huizen kant kerk: die zijn nu aaneengesloten. We plaatsen een groter fragment dan bij de vorige kaart: zo zien we dat de Diksmuideweg aan de rechterkant praktisch helemaal volgebouwd is, maar dat is nog niet het geval voor de ene zijde van het Schoolstraatje, en ook niet voor de Boezingestraat.

Een luchtfoto van 1915 (12 september). De puinen van de kerk zijn duidelijk te zien. Links ervan het Katspel, met de na W.O. 1 niet herbouwde huizen. Ze werpen hun schaduw op het Katspel. De totaal vernielde woning van de foto helemaal bovenaan deze bijdrage, waar de knaap poseert, is ook op deze luchtfoto al niet meer te zien. Let ook even op de talrijke woningen die door het oorlogsgeweld al hun dak kwijt zijn. En op de loopgraaf (zigzaglijn) onderaan, waar nu de Klappershoekwijk is.



Nog een foto van 1915. Niet de eerste keer dat we die publiceren, maar het blijft een speciaal zicht. We kijken noordwaarts ongeveer vanaf waar nu het appartementsgebouw staat waar vroeger schilder Rudolf Verhack woonde. De biertonnen op de voorgrond zijn van café 'De Zwaan'. We zien links de achterkant van de in puin geschoten Katspelhuizen, met een hoek van het kerkhof. Verder zien we ook nog een hoek van het klooster op de hoek Boezingestraat - Diksmuidseweg, en boven de daken het kloktorentje van het klooster.





Wie zijn auto parkeert op het Katspel mag er wel eens aan denken hoe dit stukje Boezinge er voor W.O. 1 en in het 1915 van foto bovenaan uitzag. De onderste rij auto's komt dus praktisch overeen met de voorgevels van die toenmalige woningen. (Foto Geert Verbeerst).


Gepubliceerd op WO1.be op 17/05/2020.