Tussen 7 maart en 15 november 2020 loopt in het In Flanders Fields Museum de tentoonstelling ‘Feniks: de wederopbouw na de Eerste Wereldoorlog’. De opening van deze overzichtstentoonstelling betekent tegelijk het startschot van het overkoepelende project Feniks 2020, een rijk gevuld programma van expo’s en evenementen waarmee Westtoer de wederopbouw van de Westhoek centraal stelt. Na vijf drukke herdenkingsjaren in het kader van 100 jaar Groote Oorlog ligt de klemtoon dit jaar volledig op het naoorlogse herstel: een even boeiend, maar desondanks minder bekend verhaal.

De Ieperse Lakenhallen vormen het toneel voor de tentoonstelling. Na haar vernietiging in 1914 ontstond al tijdens de Eerste Wereldoorlog een hevige discussie over de heropbouw van het middeleeuwse bouwwerk. Vooral vanuit Britse hoek ontstond het idee om de Lakenhallen als een ruïne te bewaren. Anderen waren van mening dat de bouw van een nieuw, modern monument hun plaats moest innemen. De Ieperlingen zelf hadden maar een wens: het verwoeste gebouw in al zijn glorie reconstrueren. Vandaag zijn de Lakenhallen hét symbool van de wederopbouw en dus de geschikte plaats om een tentoonstelling over het onderwerp te herbergen.

Terwijl het tot 1967 – ongeveer vijftig jaar na de Wapenstilstand – duurde vooraleer de Lakenhallen volledig heropgebouwd waren, ging de wederopbouw van huizen en het herstel van landerijen veel sneller. De meeste dorpen en steden waren tegen het midden van jaren 1920 terug uit hun as herrezen. Dat is verrassend snel, zeker als je rekent dat in heel België 250 gemeenten verwoest waren en minstens 80.000 woningen volledig vernield. In de Westhoek was de hele streek tussen Nieuwpoort en Komen volledig van de kaart geveegd. Filmbeelden geschoten uit een zeppelin in 1919, te zien in de tentoonstelling, liegen niet. Toch was de wederopbouw geen rechtlijnig proces. Dit wordt in Feniks gesymboliseerd door een enorme zigzagwand. Ze duidt op de vooruitgang van de wederopbouw, maar ook op het feit dat wederopbouwen zeker geen rechtlijnig proces was.

Wederopbouwen is meer dan alleen een verhaal van gebouwen. Het is bovenal een verhaal van mensen. Dat de Westhoek in een korte tijd herleefde, was namelijk vooral te danken aan de veerkracht van de bevolking. Dat komt tot uiting in de tentoonstelling zelf. Bijvoorbeeld aan de hand van het dagboek van Karel Balduck, die ondanks de verwoesting de juwelen die hij in 1914 had verborgen juwelen terugvond. Bouwplannen en blauwdrukken van architecten worden aangevuld met objecten die mensen gebruikten om hun eigen woning herop te bouwen of hun landbouwpercelen gebruiksklaar te maken.

De foto’s van de Ieperse fotografen Maurice en Robert Antony lopen als een rode draad doorheen de tentoonstelling. Zij staan vooral bekend als de fotografen van de verwoesting van Ieper, maar ze waren evenzeer fotografen van de wederopbouw. Die beelden zijn niet alleen historisch zeer interessant, maar hebben ook een artistieke waarde. Van de honderden Antony-foto’s uit de wederopbouwperiode toont de tentoonstelling er slechts acht, zij het op zeer groot formaat. Maar die kennen wel een belangrijk verlengstuk in het levende wederopbouwmuseum dat zich overal rond ons bevindt: over heel de Westhoek zijn de komende maanden 60 Antony-foto’s te zien op de plaats zelf waar ze ongeveer 100 jaar geleden gemaakt zijn. In Ieper worden dan nog eens 130 affiches verspreid onder winkeliers en bewoners met daarop een beeld van hun pand tijdens de wederopbouw. En tot slot verschijnt volgende week het boek “Antony d’Ypres. Fotografen van de Wederopbouw” waarin nog een selectie van 250 foto’s te zien is.

Feniks: de wederopbouw na de Eerste Wereldoorlog is een tijdelijke tentoonstelling en kwam tot stand in samenwerking met het Centrum Agrarische Geschiedenis in het kader van het project ‘Feniks 2020/ De Groote Wederopbouw van de Westhoek’.

"Met de eeuwherdenking ‘100 jaar Groote Oorlog’ tussen 2014 en 2018, hebben we nationaal en internationaal hoge ogen gegooid, niet alleen naar bezoekersaantallen met 3 miljoen herdenkingstoeristen, maar ook met een sterk inhoudelijke programma en een serene aanpak van het hele herdenkingsgebeuren."

"Al tijdens en vóór deze periode waren we er ten volle van bewust dat de aandacht voor dit belangrijke thema aangehouden moest worden, ook na 2018. De Westhoek werd immers uitgebouwd tot een regio met een kwalitatief permanent aanbod en een passend, gastvrij onthaal. De goede internationale reputatie die in deze periode werd opgebouwd moet ook na 2018 actueel blijven. Het strategisch beleidsplan voor toerisme en recreatie in de Westhoek uit 2017 zette hiervoor de eerste lijnen uit: in de komende periode willen we de herdenking van de Eerste Wereldoorlog actueel houden aan de hand van driejaarlijkse themajaren. Voor het eerste themajaar wordt ingezet op het verhaal van de wederopbouw van de regio. FENIKS was geboren."

"Elk verhaal over de wederopbouw, start bij de totale verwoestingen van WOI. Tientallen dorpen en steden langs het front werden letterlijk van de kaart geveegd en grote delen van de Westhoek getransformeerd in een desolaat maanlandschap."

"En toch herrees de Westhoek, als een Feniks uit zijn as. Nog voor de oorlog ten einde was keerden de eerste inwoners naar hun woonplaats terug. Een historiserende architectuur moest de sporen van de oorlog uitwissen. Met de eerste kermissen en processies vanaf 1919, begon het herstel van het maatschappelijk weefsel. Tegen het einde van de jaren twintig was de wederopbouw grotendeels voltooid. Deze wederopbouw bepaalt tot op vandaag het uitzicht van de Westhoek."

"Dát verhaal willen we vertellen met het Feniks project: het verhaal van de materiële heropbouw, van de stenen, maar ook van het herstel van een samenleving, hoe mensen van een huis weer een thuis maakten. Kortom: Feniks gaat over de veerkracht van een streek en zijn mensen die terug naar hun Westhoek wilden," aldus Sabien Lahaye-Battheu, West-Vlaams gedeputeerde voor toerisme en voorzitter van Westtoer.

























  Pagina aangemaakt door Filip Van Loo.