Artikel overgenomen uit het driemaandelijks heemkundig tijdschrift voor Poperinge en omstreken van de Heemkring Aan de Schreve, 51ste jaargang 2021, nr. 3
Auteur: Bertin Deneire, Poperinge

Tijdens het voorbereiden van een gidsbeurt rond het thema Wereldoorlog I bemerkte ik toevallig iets vrij ongewoons dat mij nog nooit eerder was opgevallen. Op Poperinge Old Cemetery, in de Deken De Bolaan, ligt namelijk een Brits oorlogslachtoffer met een bizarre naam: Rifleman Congo.

De naam deed me onwillekeurig aan onze ex-kolonie denken. In eerste instantie dacht ik dan ook dat het hier om een Belg kon gaan -mogelijks van Afrikaanse origine- die bij het Britse leger diende. Niets bleek minder waar want na verder onderzoek heb ik dan toch iets meer over de soldaat met de bijzondere naam kunnen terugvinden.

Rifleman John(atan) William Congo (dienstnummer 2924) was soldaat hij het Second Battalion King's Royal Rifle Corps en stierf op 3 november 1914 aan opgelopen verwondingen tijdens de Eerste Slag bij Ieper.

Private Congo was hiermee één van de eerste Britse slachtoffers die op een Poperingse begraafplaats terechtkwam - bijna dag op dag drie maand na het uitbreken van de oorlog.

De allereerste soldaat die in onze stad zijn graf vond, was Corporal Herbert Barrett (21 oktober 1914) van het Worcester Regiment, die op het Oude Stedelijk kerkhof begraven ligt. Op diezelfde dag stierf ook Captain William Temple van het 1st Batallion Gloucestershire Regiment, die later op Lyssenthoek begraven werd.

Soldaat Congo werd geboren in 1879 in St. Stephen (Lincolnshire), in noord-oost Engeland, maar was zeker niet de enige met deze 'exotische' naam. In de registers van de burgerlijke stand (1891, 1901 en 1911) vinden we in diezelfde streek nog Congo's terug. Volgens de archivaris daar zou deze naam inderdaad naar onze vroegere Belgische kolonie kunnen verwijzen. Eén en ander zou te maken hebben met de nabijheid van twee belangrijke zeehavens waar de slavenschepen ooit aanmeerden, meer bepaald Grimbsy en Hull.

In 1807 werd, onder impuls van de activist William Wilberforce (die uit dezelfde regio afkomstig was), de slavernij in het Britse Imperium afgeschaft. Vanaf 1833 konden slaven eindelijk als volwaardige burgers in de maatschappij geïntegreerd worden, wat hoogstwaarschijnlijk het geval was voor een voorouder van soldaat Congo.

We kunnen dus alleen maar veronderstellen dat 'Congo' een koos- of roepnaam was - vermoedelijk naar de herkomst van deze vroegere slaaf - en op die manier geofficialiseerd werd. De geregistreerde familienaam die de man bij zijn 'vrijheid' kreeg, werd kennelijk in latere generaties verdergezet.

Of Rifleman Congo die in Poperinge begraven ligt alsnog exotische trekken had, hebben we niet kunnen natrekken want er valt jammer genoeg bitter weinig over deze soldaat terug te vinden. Het zerkje met de Afrikaanse naam staat in plot I L50 in het linkerdeel van de begraafplaats met de rug naar de westermuur.

Grafsteen Rifleman J.W. Congo Poperinge Old Cemetery