De Stad Ieper, het In Flanders Fields Museum en de Vrienden van In Flanders Fields (VIFF) stelden op zaterdag 9 oktober 2021 de eerste reeks herdenkingssleutels van het project ‘De Verloren Sleutel’ aan het publiek voor.
Dimitry Soenen, schepen voor musea: ""Tot op heden werden de ruim 700 Ieperse burgerslachtoffers van de Eerste Wereldoorlog nergens bij naam genoemd in een herdenkingslandschap dat hoofdzakelijk militair gekleurd is. Daar komt nu verandering in. De Amsterdamse kunstenaar Jeroen Bisscheroux won de ontwerpwedstrijd die de Stad in 2020 had uitschreven om aan deze onvolkomenheid tegemoet te komen. Het leverde een uniek en subtiel herdenkingsconcept op, helemaal op maat van de Ieperse burgerslachtoffers."
‘De Verloren Sleutel’
Kunstenaar Jeroen Bisscheroux (NL) bedacht een bronzen sleutel die de naam, overlijdensdatum en leeftijd van elk slachtoffer draagt.
Valentijn Despeghel, schepen van cultuur: "De sleutels komen op de straat te liggen, op plekken die herinneren aan de gebeurtenis van het overlijden van het genoemde slachtoffer. Als voorbijganger hoef je ze niet op te merken; maar als dat gebeurt, dan geeft de stad in een oogopslag haar oorlogsverleden bloot."
Jeroen Bisscheroux: ‘Alsof ze verloren zijn en per toeval daar terecht zijn gekomen. Als passant zie je al lopend ineens een grote bronzen sleutel waar iets op staat. Je bukt, je wil de sleutel oppakken maar dat gaat niet, hij is verankerd aan de stenen. Je ziet een naam op de sleutel staan. De naam van iemand die ooit op die plek woonde en door bommen of ander oorlogsgeweld uit het leven gerukt werd. Even verderop kom je aantal sleutels tegen, bij elkaar gegroepeerd. De achternamen op de sleutels zijn dezelfde. Het blijkt één hele familie te zijn wiens huis getroffen werd door een bom die het hele gezin doodde.’
Realisatie op het ritme van publieke financiering
Op 9 oktober 2021 werden de eerste 25 herdenkingssleutels onthuld. Vanaf heden zullen elk jaar enkele tientallen sleutels aan het herdenkingslandschap worden toegevoegd, zowel in het stadscentrum als in landelijke omgevingen. ‘De Verloren Sleutel’ begint met de burgerslachtoffers van Ieper maar is bedoeld om ook elders Belgische burgerslachtoffers van de Eerste Wereldoorlog in herdenking te brengen.
Het project wordt gecoördineerd door het Kenniscentrum van In Flanders Fields Museum en aangestuurd vanuit de Namenlijst.
De realisatie van dit langlopend project is gebaseerd op publieke financiering. Iedereen die zich verbonden weet of die wil bijdragen aan de herdenking van burgerslachtoffers van de Eerste Wereldoorlog kan peter of meter van een sleutel worden. Familie, nabestaanden, huidige bewoners, geïnteresseerde bezoekers, organisaties of verenigingen - kortom: iedereen.
Meer informatie en de mogelijkheid tot intekenen:
https://www.inflandersfields.be/nl/kenniscentrum/herdenkingssleutels
VIFF-remembrance voor het gezin Ameloot
Op 12 november 1914 kwamen vijf leden van het gezin Ameloot om het leven bij een granaatinslag op een huis in de Rijselstraat 84-86 (huidige nummering) waar zij hun toevlucht hadden gezocht voor de beschietingen.
De VIFF hebben een decennialange traditie in het organiseren van herdenkingsmomenten voor individuele slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Deze ‘remembrances’ vinden plaats bij het graf, op de overlijdensdatum, naar aanleiding van het bezoek van familieleden, of als afronding van een onderzoek. De herdenkingssleutels vormen voortaan een belangrijke inspiratiebron binnen de programmatie van de VIFF.
Hieronder enkele foto's van de remembrance op zaterdag 9 oktober 2021 ter hoogte van de huisnummers 82-84 in de Rijselstraat in Ieper.
Hier liggen 5 sleutels voor de familie Ameloot.
Gilbert Ossieur, voorzitter van de Vrienden van het In Flanders Fiels Museum.
De dochter van Jules-Henri Ameloot.
Verdere toelichting door Pieter Trogh
en Ann-Sophie Coene namens het IFFM.
Foto na de granaatinslag van 12/11/1914 .
Dries Chaerle bracht een kort stukje poëzie.
Daarna werden bloemen neergelegd namens de familie Ameloot,
namens de VIFF
en door burgemeester Emmily Talpe namens de Stad Ieper.
De burgemeester mocht ook de eerste sleutels onthullen.
Hierbij de tekst uit de leaflet die achteraf werd uitgedeeld aan de aanwezigen:
9 oktober 2021 – VIFF remembrance familie Ameloot
Emile Ameloot werd geboren op 18 augustus 1875 in Ieper. Ook zijn vrouw Alexia Vandenberghe werd geboren in Ieper op 22 oktober 1876. Het koppel trouwde in 1896. Voor 1914 woonden ze op verschillende adressen in de St-Pieterswijk (Neerstraat, Tegelstraat, St-Christoffelstraat). Emile was aanvankelijk dagloner en werd later huisknecht bij de familie Baus. Alexia was eerst huishoudster en na de geboorte van hun tweede zoon verdiende ze de kost als kantwerkster. Het koppel kreeg 8 kinderen: Julius (◦1897), Maurice (◦1898), Madeleine (◦1901), Maria (◦1902), Ivonne (◦1905), Jules Henri (◦1906), Germaine (◦1908) en in 1914 vervoegde Andreas het kroostrijke gezin.
Van de gezinsleden die omkwamen tijdens de granaatinslag, zijn er helaas geen foto's. Op deze familiefoto staan de zussen Ivonne (links) en Madeleine (rechts) in het portaal. De anderen op de foto zijn een nieuwe generatie Ameloot, kinderen van Jules-Henri. Per koppel van links naar rechts: Richard Bruneel & Godelieve Ameloot (de jongste dochter en nog in leven), René Ameloot (de jongste zoon) & Liliane Lefever, Georges Ameloot (de oudste zoon) & Godelieve Debey, Henri Seghers & Rachel Ameloot (de oudste dochter).
Huwelijksfoto van Jules-Henri Ameloot
Hun oudste zoon Julius stierf ruim voor de Eerste Wereldoorlog losbarstte. Wellicht werd Jules Henri vernoemd naar zijn overleden broer. In de maanden oktober en november 1914 strandde de oorlog in de wijde omgeving rond Ieper. Terwijl Duitse soldaten zwaar slag leverden tegen Franse en Britse troepen, namen heel wat vluchtelingen maar ook Ieperlingen hun toevlucht in kelders van huizen, brouwerijen of kazematten in de stad. De intensiteit van de beschietingen nam in de loop van november toe. Emile en Alexia besloten om met hun 7 kinderen en de moeder van Alexia, de 74-jarige Philomène Phillipaert te schuilen in de ruime kelders van de familie Baus. Emile was er immers huisknecht. Op 12 november 1914 sloeg het noodloot omstreeks 6 uur toe. Camiel Delaere priester van de nabijgelegen St-Pieterskerk, moest z’n ochtendwasje meteen staken en snelde naar de plaats van het onheil. In zijn dagboek noteerde hij het volgende:
“‘s Morgens, kort na 6 uur, was ik me aan het wassen toen er opeens een geweldige knal klonk in de kelder: een instorting, een sinister krakend geluid, dikke rook die de adem benam, kreten van angst en pijn. Mijn deur was ingeslagen, een lawine van plaaster op mijn hoofd: dit alles in een seconde; ik haastte me om te helpen. De arme ziekelijke [Philomène] was gewond en de hele familie Ameloot was bedolven onder het puin; een paar goede mannen waren te hulp geschoten. We zetten onze hulpactie verder: twee jongetjes lagen in het ene bed, twee kleine meisjes in het andere. De kinderen hadden hun hoofd kunnen bevrijden, maar niet de rest van het lichaam; hun gezichten en haren waren vuil en bloed droop ervan af. Ze schreeuwden meelijwekkend. We verwijderen de bakstenen en houtsplinters en brengen ze naar een nabijgelegen huis waar ze de nodige verzorging krijgen. De grootmoeder werd gedood en de vader en moeder werden zittend tegen de muur verpletterd. De schedel van de vader was helemaal platgedrukt en verpulverd. In haar armen hield de dode moeder haar baby André, ook dood. Op basis van de plaats van de bedden ging mijn zoektocht verder. Ik haalde puin weg vanop het kleine lichaam van Germaine. Het bedekte haar volledige lichaam, maar ik haalde haar eruit; ik dacht dat ze gestikt was; ze was alleen bewusteloos en niet eens gewond. Haar zus Marie-Louise werd pas de volgende dag na enkele uren werk gevonden. Ze was gestorven door verstikking. Onder de nog steeds neervallende granaten brachten wij onze gewonden naar het Sint-Jans Godshuis…”.
Voor zowel grootmoe Philomène als Alexia, Emile, Maria (Marie-Louise) als kleine André kon geen hulp meer baten. Hun oudere kinderen lagen nog in bed en werden duidelijk in hun slaap verrast. Als bij wonder overleefden Maurice, Jules-Henri, Ivonne, Madeleine en Germaine. Maar ze moesten als wezen verder. Oom Arthur Morel en tante Marie Vandenberghe (zus van Alexia) namen in april 1915 al het voogdijschap van Madeleine, Jules-Henri en Germaine op zich. Jules-Henri belandde in juli 1917 in een schoolkolonie die bestuurd werd door de zusters Lamotten uit Ieper. Maurice, Yvonne en Madeleine vestigden zich na de oorlog in Rijsel. Jules-Henri zou zijn leven in Ieper verder uitbouwen en stierf in 1981.
De slachtoffers van het gezin Ameloot behoorden tot de ruim 700 Ieperse burgerslachtoffers die tot op heden door de Namenlijst werden geïdentificeerd. Meer dan honderd jaar na hun dood werden zij nergens bij naam genoemd in een herdenkingslandschap dat hoofdzakelijk militair gekleurd is. Daar kwam vanaf het najaar van 2021 verandering in met het herdenkingsproject ‘De Verloren Sleutel’. Op vraag van de Stad Ieper en IFFM bedacht de Amsterdamse kunstenaar Jeroen Bisscheroux een bronzen sleutel die de naam, overlijdensdatum en leeftijd van elk slachtoffer draagt. De sleutels komen op de straat te liggen, op plekken die herinneren aan de gebeurtenis van het overlijden van het genoemde slachtoffer. Als voorbijganger hoef je ze niet op te merken; maar als dat gebeurt, dan geeft de stad in een oogopslag haar oorlogsverleden bloot. De herdenkingssleutels voor het gezin Ameloot behoren tot de eerste 25 sleutels die op 9 oktober 2021 onthuld werden.
De realisatie van dit langlopend project is gebaseerd op publieke financiering. Iedereen die zich verbonden weet of die wil bijdragen aan de herdenking van burgerslachtoffers van de Eerste Wereldoorlog kan peter of meter van een sleutel worden. Familie, nabestaanden, huidige bewoners, geïnteresseerde bezoekers, organisaties of verenigingen - kortom: iedereen. Elk jaar zullen enkele tientallen nieuwe sleutels aan het herdenkingslandschap worden toegevoegd.
Pagina aangemaakt door WO1.be / Greatwar.be.