Oorlog in tijden van vrede - De Eerste Wereldoorlog in de klas
Met medewerking van Saartje Vanden Borre en Kaat Wils
Met het einde van de Eerste Wereldoorlog begon de herinnering aan die oorlog. Een hoofdrol was daarbij weggelegd voor de schoolkinderen, de generatie van de toekomst die nooit mocht vergeten wat er in de loopgraven en in de platgebrande steden en dorpen was gebeurd. Met gedenkplaten en herdenkingsdagen op school, met schoolreizen naar het front en met een bombardement aan leer- en leesboekjes die het over de Duitse barbarij hadden.
Internationaal rees al snel de vraag of zo veel nadruk op nooit vergeten niet de haat voor de vijand oppookte. Hadden nationalisme en blinde vaderlandsliefde niet mee aan de basis gelegen van het voorbije conflict? Wilde men de fragiele vrede ernstig nemen en een kans geven, dan moest men durven sleutelen aan de oorlogsherinnering. Zo suggereerde men vanuit de Volkenbond dat het beter was om op school te wijzen op het belang van verdraagzaamheid en verbroedering, in plaats van steeds weer de helden van de oorlog te bezingen. Auteurs van schoolboeken kregen de vraag hun taalgebruik aan te passen, vooroordelen te schrappen, feiten en interpretaties van elkaar te scheiden en vredeshelden een prominentere plaats te geven.
Met de dreiging van een volgende oorlog verschoof het accent opnieuw van vredesonderwijs naar een patriottisch discours, zeker in een land als België waar de Eerste Wereldoorlog de breuklijnen tussen de twee taalgemeenschappen enkel had uitgediept. Moest men in plaats van vredesduiven niet vooral Belgische staatsburgers kweken die bereid waren de wapens op te nemen voor het eigen land?
OORLOG IN TIJDEN VAN VREDE brengt in kaart op welke wijze het onderwijs werd ingezet om de oorlogsherinnering te kneden en op welke grenzen de oproep om nooit te vergeten botste. Aan de hand van uitgebreid en origineel onderzoek van schoolarchieven, dagboekfragmenten, leerboeken, correspondentie van leraren en aanbevelingen van nationale en internationale (onderwijs)verenigingen schetsen de auteurs een doorleefd beeld van de paradox van de oorlogsherinnering.
Het oorlogsverhaal in de klas werd een permanent gevecht met de littekens die de oorlog in de naoorlogse samenleving geslagen had. Alle aandacht ging daarbij naar hoe België zich roemrijk en eendrachtig had verzet. Over sommige zaken sprak men nauwelijks. Of werd er gezwegen. Voor de lieve vrede.
Over de auteurs
- Tine Hens (1974) studeerde Geschiedenis en werkte als journaliste voor De Standaard, Knack Focus en Humo. Oorlog in tijden van vrede is het resultaat van een onderzoeksproject aan de KU Leuven.
- Kaat Wils (1969) is hoogleraar Cultuurgeschiedenis vanaf 1750 aan de KU Leuven.
- Saartje Vanden Borre (1984) is doctor in de Geschiedenis en werkt aan de faculteit Psychologische en Pedagogische Wetenschappen van Kulak in Kortrijk.
Technische info:
Gepubliceerd 15/03/2015