HERDENKING 100 JAAR ‘OPERATIE STRANDFEST’
MAANDAG 10 JULI 1917...de dag dat operatie “Hush” fout liep

Vanaf halverwege oktober 1914 was de kustlijn vanaf Knokke tot Lombardsijde bezet door het Duitse Marinekorps Flandern.  Hun doel was alle Belgische en Noord-Franse havens in handen te krijgen.

De noorderoever van de IJzer was in 1914 voor een stuk nog in handen van het Belgische leger dat in Nieuwpoort al na een week door Franse troepen werd vervangen.  De Franse en vooral de Britse legerleiding zagen Nieuwpoort als een uitvalsbasis voor de herovering van Oostende en Zeebrugge, de onderzeeboothavens van de Duitse marine van waaruit nietsontziende raids op oorlogsbodems, op vrachtschepen en zelfs op passagiersschepen gelanceerd werden.

Een grootscheepse Franse aanval vanuit Nieuwpoort, voorzien voor februari 1916, werd haastig afgeblazen omdat het Duitse leger als eerste, aan de andere kant van het westelijk front, bij Verdun, toesloeg.

Operatie “Hush”

In de sector Nieuwpoort plande het Britse XVde Korps, onder bevel van generaal Henry Rawlinson, in de zomer van 1917 een aanval om een hoofdaanval vanuit de Ieperboog richting Oostende en Zeebrugge te ondersteunen. Codenaam van de zijdelingse aanval vanuit Nieuwpoort was ‘Operatie Hush”.  Een onderdeel van de plannen was om de Duitsers in de rug aan te vallen door een landing op het strand in de omgeving van Middelkerke. Er waren zelfs tanks voorzien.

Eind juni verschenen voor ‘HUSH’ Engelse, Schotse, Rhodesische, Australische en Nieuw-Zeelandse legereenheden in Nieuwpoort. Zij zouden het tweede front vormen in de grootscheepse aanval vanuit Ieper tegen de duikboothavens Oostende en Zeebrugge. Die dubbele aanval werd echter in Brits bloed gesmoord.  In Nieuwpoort door een Duitse verrassingsaanval, ‘Operatie Strandfest’ en de hoofdaanval vanuit Ieper geraakte niet verder dan Passendale.

Operatie Strandfest

De Duitsers zagen de aanval als de beste verdediging en starten om 6 u ’s morgens een verrassingsaanval tegen de smalle strook van Britse linies op de noorderoever van de IJzer.  Operatie Strandfest was een van de eerste operaties waarin de Duitsers zowel artillerie, infanterie en vliegtuigen inzetten. De Duitsers experimenteerden hier ook met diverse soorten gifgas en met vlammenwerpers.

Hevige Duitse artilleriebeschietingen bestookten het bruggenhoofd ter hoogte van Nieuwpoort-Bad, en vernielden andere noodbruggen over de IJzer.  Daardoor werden de Britse troepen volledig geïsoleerd en was geen aanvoer van versterkingen mogelijk. Met bovenmenselijke inspanningen konden de Schotse bataljons  zich handhaven op de Redan, zodat het sluizensysteem daarachter veiligheid gesteld werd en de inundatie gered was.

Die militaire tegenslag was geen reden voor de Britten om Operatie Hush af te blazen. Het artillerieduel tussen Duitsers en Britten verhevigde nog en duurde tot september. In die drie maanden werd Nieuwpoort met de grond gelijkgemaakt. De Duitse verrassingsaanval gevolgd door het maandenlange artillerieduel resulteerden in meer dan 3000 gesneuvelden van het Britse XVde Korps, 1.300 krijgsgevangenen en 556 officieren en soldaten met een onbekend graf wiens namen vereeuwigd staan op het British Memorial to the Missing nabij het Koning Albert I-monument Nieuwpoort. 

Commonwealth troepen

Wat voor velen ongetwijfeld onbekend is, is de deelname van Zuid-Afrikaanse engineers of ‘seiners’ van de artillerie die tijdens  Operatie Hush sneuvelden.  Hun graven liggen in onze regio: een op de begraafplaats Ramscappelle Road, twee op de Koksijdse Britse begraafplaats en twee op die van het Noord-Franse Zuydcote.

De bekendste Zuid-Afrikaan in het Britse leger was ongetwijfeld Jan Smuts, de Boerengeneraal, die eerst tegen de Britten vocht tijdens de Boerenoorlogen en nadien mèt de Britten tegen de Duitsers.  Dankzij Jan Smuts kwam op 1 april 1918 een ééngemaakte luchtmacht tot stand: de RAF – de eerste onafhankelijke luchtmacht ter wereld.  Hij kwam op bezoek bij Koning Albert in de sector Nieuwpoort en samen spraken ze Nederlands, toen nog de tweede taal in Zuid-Afrika, voor het Afrikaans.   Dat Nederlands komt zelfs voor op grafstenen van Zuid-Afrikanen in de regio.

Ook de Australiërs speelden hier een belangrijke rol.  In de Sector Nieuwpoort groeven ze tunnels, waarnemingstorens en drinkwaterputten.  Zij waren een van de eerste eenheden van het Britse XVde korps die in de sector Nieuwpoort aankwamen.

Het meest tot de verbeelding spreken wel de tunnellers van de 2de Australische Tunnelling Company omdat zij de enigen waren die in zand konden graven. De compagnie bestond uit professionele mijnwerkers uit de zuidoostelijke staat Victoria. Daar werd al decennia lang naar goud gedolven in alluviaal zand.

Delven in zand vereist een speciale techniek, ‘spiling’ genaamd. Dit woord is een samentrekking van ‘sheet piling’, in het Nederlands ‘beschoeien’. En dat is precies wat de mijnwerkers doen wanneer ze een tunnel graven door zand. Ze slaan bovenaan en opzij planken, die ze vastzetten met ijzeren pinnen. Vooraan is er een houten paneel op halve hoogte en even breed als de galerij zelf (zes voet bij drie). Dit laat toe om zand van achter dat paneel weg te halen en beetje bij beetje het houten kader vooruit te slaan met hamers.

Na 10 juli waren alle tunnellers van de 2de Australian Tunnelling Company actief op de linkeroever van de IJzer. Ze bleven vijf maanden in de sector en ze bouwden in totaal: 14 machinegeweerposten, tien dug-outs voor de infanterie en een drietal infanterietunnels in Nieuwpoort-Bad. Daarnaast vele observatieposten, drinkwaterputten, een dug-out voor het divisiehoofdkwartier in Oostduinkerke-Bad en één voor het XVde Korps-hoofdkwartier in De Panne.

De Britse begraafplaatsen in de streek getuigen verder van de aanwezigheid in de sector Nieuwpoort van Commonwealth militairen uit de verste hoeken van het toenmalige Britse rijk, zoals zelfs uit het huidige Jamaïca en Egypte. 

Alle Britse en Commonwealth militairen die toen in de sector Nieuwpoort sneuvelden, worden op 10 juli 2017 herdacht.

Herdenkingsplechtigheid maandag 10 juli 2017

Volgende hoogwaardigheidsbekleders hebben hun aanwezigheid op deze plechtigheid bevestigd:

• Kolonel Scott Clingan, Defensie Attaché en vertegenwoordiger van de Ambassadeur van Australië
• Mr Maxwell Irving, Adj.-directeur Politieke en publieke diplomatieke betrekkingen, en vertegenwoordiger van de Ambassadeur van Groot-Brittannië

Overige buitenlandse deelnemers:

• Capt. Everson en Maj. Mac Carthy – namens The Royal Regiment of Fusiliers
• Capt. Heugh – namens het 2nd Battalion The Royal Anglian Regiment

De plechtigheid wordt eveneens bijgewoond door Provinciecommandant Christophe Onraet,  Luit.-Kol. B. Van den Broeck, kwartiercommandant Kamp van Lombardsijde, een 3-koppige delegatie van het schepencollege van Koksijde, en een 80-tal deelnemers/leden van vaderlandslievende verenigingen uit de regio.

Programma:

• 10u30: koffieonthaal voor de prominenten in het bezoekerscentrum Westfront
• 11u00: plechtigheid aan het Brits gedenkteken met
  • toespraak door de burgemeester G. Vanden Broucke
  • toespraak door Mr Irving namens de Britse ambassadeur
  • Piper met “Flowers of the forest’
  • Bloemenhulde
  • Last Post
  • Nationale hymnes van Groot-Brittannië – Zuid-Afrika – Australië – België
• 11.35: receptie voor alle aanwezigen in het bezoekerscentrum Westfront