1. Groote Beweging - Heavy Traffic
 
Spoorverkeer en andere trafiek in Poperinge 1914 – 1918
Railway traffic and other forms of transport in Poperinge 1914-1918
 
Uitgangspunt
 
Het uitgangspunt is Groote Beweging – Heavy Traffic.
 
Vanaf oktober 1914 is Lijn 69 de slagader in het treinverkeer van en naar de Ieperboog. In vredestijd verbindt de spoorlijn Kortrijk met het Franse Hazebrouck. Tijdens de oorlog is het stukje Kortrijk – Komen in handen van de Duitsers. Ieper station is vanaf november 1914 niet meer te bereiken en zo wordt het station van Poperinge de terminus.
   
Groote Beweging – Heavy Traffic: met deze uitdrukking wordt de intensiteit van het verkeer in en rond Poperinge weergegeven, niet alleen in de dagboeken van pastoors en burgers, maar ook in de logboeken van de diverse legers. Het is een toepasselijke titel voor deze tentoonstelling.
 
Treinen stomen het station binnen met verse troepen. Treinen bollen het station uit met verlofgangers, zieken, gewonden en vluchtelingen. Dagelijks arriveren tientallen goederentreinen met proviand, militair materieel en bouwmaterialen. De inwoners van Poperinge zien van alles passeren op het spoor: wagons met steenkool, zand, hout, stenen, tankwagens, paarden, geschut…

Vier jaar lang is Poperinge ook een stad waar je over de (kei)koppen kan lopen. Het verkeer op de invalswegen en in het centrum van de stad is druk druk druk. Straten worden letterlijk kapot getrappeld en gereden. Groote Beweging focust naast het treinverhaal ook op het andere verkeer in en rond Poperinge.
 
Indoor tentoonstelling
 
Diorama
 
In de Gasthuiskapel kan je het treinverkeer live meemaken. Het diorama toont het spoorgebeuren in en rond Poperinge tijdens de Eerste Wereldoorlog. Verschillende verhalen komen samen in één setting. Het diorama is niet vast te pinnen op één bepaalde datum of locatie. De taferelen zijn de waarheidsgetrouwe weergave van meerdere spoorgebonden activiteiten, op verschillende locaties en momenten in de tijd. Zo is de scène in het stationsgebouw een momentopname uit het najaar 1914, toen de gewonden daar werden geregistreerd. De scène van het smalspoor is dan weer geïnspireerd op een foto van 1917.
 
Schaal: de treinmaquette is uitgewerkt op schaal 1/76. Dit komt overeen met 425 meter, net genoeg om een stationsemplacement na te bouwen. Het diorama is samengesteld uit zeven modules. De totale lengte is 8,40 meter. Daarvan is 5,60 meter zichtbaar. Het niet-zichtbare gedeelte bevat de technische uitrusting en de opstelsporen.

Bouwteam: Modelspoorclub Pacific uit Wervik heeft zesduizend uren gewerkt aan deze maquette. Het team komt elke vrijdagavond bijeen in het oude schoolgebouw van Wervik en bestaat uit dertien mannen en één vrouw.

Treinen – sporen – gebouwen – figuren: De locomotieven en de rijtuigen zijn van Britse makelij, aangeleverd door verschillende fabrikanten (Bachman, Dapol, Peco, WD Models). Alle gebouwen in de maquette zijn unieke exemplaren, dus niet gemaakt aan de hand van bouwpakketten. Gebruikte materialen: papier, karton, polystyreen en PVC. De afwerking gebeurt met acrylverf. De sporen zijn slanke wissels van Tillig Elite. De figuren: meer dan zeshonderd, handgeschilderd en per individu ‘aangekleed – in elkaar gezet’.
 
Terminus, la voie perdue
 
Kunstenaar Sven Verhaeghe wandelde en fietste het voormalige spoortracé Poperinge – Hazebrouck af. In het landschap is deze spoorlijn tot op vandaag zichtbaar – onzichtbaar. Op acht bijzondere locaties legt Sven zijn filmische impressies vast. Het resultaat is Terminus, la voie perdue, een kortfilm met scènes tussen droom en realiteit.
     
“Het was van bij het begin nooit m’n intentie om een geschiedkundig verhaal neer te zetten. Het aanbod aan historische reflecties in het kader van de herdenking van WO I is naar mijn mening al vrij groot en ik voelde mij persoonlijk niet geroepen daar nog iets aan toe te voegen. De restanten van deze verdwenen spoorlijn zijn miniem. Maar ik kreeg al gauw de indruk dat – ondanks het feit dat het landschap zich gedurende 100 jaar kon herstellen – de spoorlijn ‘onderhuids’ in het landschap nog te lezen is. Het uiteindelijke resultaat zijn acht dromerige tafereeltjes waarin een kind het verdwenen traject afloopt, zich bevindend tussen heden en verleden … “ aldus de kunstenaar.
 
Het treinverhaal
 
Dit treinverhaal focust op Lijn 69 maar brengt ook een aantal uitzonderlijke treinen in beeld: de hospitaaltrein, de vluchtelingentrein, de smalspoortrein. De hospitaaltrein is de laagste in de treinhiërarchie; de vluchtelingentrein laat op menselijk vlak de diepste sporen na en de smalspoortrein spreekt het meest tot de verbeelding. Deze verhalen worden geduid met heel wat historisch beeld- en cartografisch materiaal.
 
Tip: unieke reeks foto’s die koningin Elisabeth nam van een inspectie-rit op het smalspoor, 8 augustus 1918, met de band die speelt langsheen het traject, zoon Leopold in het voertuig en de trein die rijdt doorheen de kamille-velden.
 
De objecten
 
Opvallend in dit WO 1-verhaal: er zijn weinig spoor gerelateerde objecten, smalsporen buiten beschouwing gelaten. Voor de locomotieven en wagons kan je terecht in de gespecialiseerde spoorwegmusea (o.a. Utrecht). Deze tentoonstelling beperkt zich tot een Decauville-karretje op smalspoorrails.
 
In de vitrinekast worden wel een aantal interessante documenten uit het Stadsarchief van Poperinge getoond: rapporten van de Military Foot Police, een brief over het inzetten van een vluchtelingentrein, …
 
Dit WO 1-deelarchief van de stad is trouwens recent gedigitaliseerd en in die zin ook raadpleegbaar.
 
Daarnaast ook enkele spoor-en-trein gerelateerde prenten/schetsen/foto’s uit tijdschriften en privé-archieven (o.a. een werkattest van een Poperingse spoorarbeider in dienst van het Britse leger), ….
 
Twee bijzondere kaders:
     
Town of Poperinge
 
Een stadsplan geschilderd op hout (door het Britse leger) met de aanduiding van bijzondere locaties zoals cinema’s, station, Talbot House, klooster, verbrandingsoven, …
 
De stafkaart van Majoor Barrington-Ward

Een stafkaart, vanaf juni 1917 gebruikt door majoor M. Barrington-Ward. Zijn naam prijkt in de rechterbovenhoek van de kaart. Het is niet de gewone stafkaart van Hazebrouck. Op het gebied ten westen van Ieper is het spoorwegnetwerk uitgetekend. Dit is het werkgebied van Barrington-Ward.
 
Outdoor tentoonstelling
 
Groote Beweging – Heavy Traffic is ook een openluchtexpositie. Op dertien plaatsen in de stad en in een aantal deelgemeenten (Roesbrugge, Proven, Abele, Reningelst, Watou) kom je speciale verkeersborden tegen met foto blendings. Foto's van toen schuiven in foto's van nu.



(c) Lijssenthoek Archief
 
In het stadsbeeld en op de invalswegen van Poperinge duiken tijdens de oorlog overal verkeersborden op met niet mis te verstane boodschappen als no lorries, route gardée en speed limits.



(c) Lijssenthoek Archief
 
Langs Quintens wandeling, de voormalige spoorwegbedding, staan nog eens tien historische foto’s opgesteld. De foto’s geven een mooi beeld van het WO 1-verkeer op en langs de Poperingse wegen (o.a. de befaamde weg van en naar het front, de Poperinge – Ypres Road).
 
Mobiele applicatie
 
De openluchtexpo is een uitgestippelde route in de mobiele applicatie. Die start aan de Gasthuiskapel (Gasthuisstraat 1A), vlakbij de Grote Markt van Poperinge. De drie kilometer lange stadswandeling leidt je naar de verkeersborden van de openluchtexpositie, zoomt in op fotodetails, biedt historische duiding en laat getuigen aan het woord over het spoor- en ander verkeer in de stad.
 
Daarnaast zijn er twee routes die je kan afleggen met de auto of met de fiets. De ene route brengt je naar de openluchtexpo-verkeersborden in de deelgemeenten. De andere route loopt volledig langs de voormalige spoorlijn en brengt je tot bij de acht filmische settings die Sven Verhaeghe selecteerde.
 
De applicatie geeft een aantal suggesties om op verkenning te gaan, maar je kan ook zelf je POI’s (interessepunten) selecteren.  
 
Gratis te downloaden via iTunes en Google store.
 
Technisch extraatje: de navigatie gebeurt offline, dus geen roamingkosten voor de gebruiker.
 
De applicatie werd ontwikkeld door Bitmunks: www.bitmunks.be

Roadmap ‘Groote Beweging, spoorwegen en hoofdwegen in kaart gebracht‘
 
Uitgave van een authentieke spoorlijnkaart (Administratieve overzichtskaart van het Britse leger, 01/02/1918), volgens het principe van de Michelin roadbooks. De kaart wordt in secties onderverdeeld. Deze roadmap koppelt de historische kaart ook telkens aan de huidige kaartgegevens.
 
Ook het verkeersbord Town Of Poperinge is in de roadmap opgenomen. De stadswandeling is op de hedendaagse kaart nog eens POI-gewijs aangeduid.
 
Made by
 
Research en redactie van tentoonstelling en app: WO 1-cel stad Poperinge
Vormgeving tentoonstelling: Grafiekgroep (Brugge)
Diorama: Modelspoorclub Pacific (Wervik) - Bernard Lambert (0475 54 30 65)
Ontwikkeling applicatie: Bitmunks (Ieper) - Kurt Delaplace (0473 38 01 34)
Fotoproject: Fotoclub Poperinge
Film Terminus, la voie perdue: Sven Verhaeghe - www.svenverhaeghe.be
 
Dit project wordt gesubsidieerd door Toerisme Vlaanderen
 
Praktisch
 
Het diorama wordt tentoongesteld in de Gasthuiskapel, Gasthuisstraat 1A, 8970 Poperinge
 
Data: 19 september 2014 – 5 september 2015
 
Openingsuren: dagelijks toegankelijk van 13 tot 18 uur, gesloten op maandag
winterperiode: enkel open tijdens het weekend
raadpleeg de juiste data op www.poperinge14-18.be
 
Tickets:

• Volwassene: 3 euro/pp
• Kind (< 13 jaar): 1 euro/pp
• Familieticket (2 volw + 2 kind): 5 euro
• Groepen: 2 euro/pp

Mobiele applicatie: gratis.
Roadmap: 6 euro.
 
Info: www.poperinge14-18.be. 

2. MSC Pacific
 
Filosofie van de club
 
MSC Pacific werkt projectgewijs. De modelspoorclub bouwt enkel bestaande spooremplacementen na, gekaderd in tijd en ruimte.

MSC Pacific heeft zijn clublokaal in Wervik. Elke vrijdag vindt er een clubvergadering plaats. De leden komen uit West- en Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant (Pajottenland) en zelfs Henegouwen. Voorzitter van de modelspoorclub is architect Bernard Lambert: “Wat mezelf betreft, geef ik meestal mee dat ik als architect overdag oude gebouwen afbreek en ze ‘s avonds in model weer opbouw. Een beetje Yin en Yang, en dat is, zoals we weten, belangrijk in een mensenleven.”



(c) Lijssenthoek Archief
 
Praktisch
 
Info en foto’s: www.msc-pacific.be  
Zie het artikel uit Modelspoormagazine (maart 2011, p.26-27)
 
3. First World War London ‘Battle Bus’ to return to the Western Front
 
Tour of Belgium and Northern France – 19 to 26 September 2014
 
With only two months to go until Remembrance Day in November, London Transport Museum’s recently restored and converted ‘Battle Bus’, the world’s only operational B-type bus, will undertake a ten day tour of battlefields across Belgium and Northern France. The commemorative tour highlights the contribution and sacrifices made by London transport workers during the First World War. It will also give the public an opportunity to find out more about the role of the 1000 London buses that were commandeered by Britain’s War Department during the conflict.



(c) Westhoek.be & WO1.be

The bus leaves England on Thursday 18 September and travels via Folkestone and the Eurotunnel. From there the bus will visit the following town centres and important sites associated with London buses and the First World War:

• 19 September: Poperinge
• 19 September: Bus House Cemetery
• 20 September: Ypres
• 21 September: Zonnebeke
• 23 September: Arras
• 25 September: Peronne
• 26 September: Albert

Sam Mullins, Director of London Transport Museum said, “The London bus drivers’ contribution to the war effort of 1914–1918 is a little known aspect of the First World War. Our centenary commemorative tour of the Battle Bus is made all the more poignant by knowing there is a red London bus beneath the wartime khaki Battle Bus”.

The First World War was the first conflict to make use of motorised transport. The converted ‘Battle Buses’ would be driven to the Western Front, often by the same men who had driven them along the streets of London only weeks before.
 
The buses were camouflaged by removing advertisements and signage, boarding up the windows and painting the exterior khaki. Military
markings were stencilled onto the body, War Department headlamps fitted and each bus was equipped with a pickaxe and shovel.

The buses were used to transport troops behind the lines and also served as ambulances, anti-aircraft gun carriages, freight lorries and even messenger pigeon lofts.

The restoration and conversion of the ‘Battle Bus’ have been made possible through a Heritage Lottery Fund (HLF) grant which will also cover other activities including an apprenticeship and community outreach programme. The project has also been supported by London Transport Museum Friends and public donations.

London Transport Museum
 
London Transport Museum is situated in the heart of Covent Garden in London and filled with stunning exhibits; the Museum explores the powerful link between transport and the growth of modern London, culture and society since 1800. Historic vehicles, world-famous posters and the very best objects from the Museum’s extraordinary collection are brought together to tell the story of London’s development and the part transport played in defining the unique identity of the city.
 
The Museum is an educational and heritage preservation charity. Its purpose is to conserve and explain the history of London’s transport, to offer people an understanding of the Capital’s past development and to engage them in the debate about its future.
 
Praktisch

Blog: http://blog.ltmuseum.co.uk
Foto’s Battle Bus: https://www.flickr.com/photos/ltmuseum/sets/72157634796129667/with/10573798836/

4. Andere WO 1-herdenkingsevenementen
 
The Smell of War
kunstenparcours
 
30 april 2015 - 31 augustus 2015
telkens op donderdag, vrijdag, zaterdag en zondag van 14 - 18 uur.
 
kasteeldomein De Lovie, Krombeekseweg 82, Poperinge
 
Geurkunstenaar Peter De Cupere is curator van The Smell of War. Hij daagt een internationale cast van kunstenaars uit om kasteel De Lovie onder te dompelen in een geurpalet. De context van de tentoonstelling zijn de eerste gasaanvallen in 1915 en de impact van die chemische oorlogsvoering.  
 
“Automatisch denk je aan gasgeur, maar ook aan angst, zweet, ziekte en dood, hygiënische situaties, buskruit, de muffige en vochtige geur van bunkers, geur van gevaar, ... maar voor mij is het ook geur als herinnering. Geur werkt sterk op olfactorische herinneringen. Via geur kan je bij bezoekers bewust of onbewust een bepaalde reactie opwekken. Het is de perfecte manier om ook gevoelsmatig een herinnering aan de Eerste Wereldoorlog op te roepen.”
(Peter De Cupere)
 
Deelnemende kunstenaars: Peter De Cupere (België), Oswaldo Macia (Engeland), Clara Ursitti (Canada), Maki Ueda (Japan), Sissel Tolaas (Noorwegen), Christophe Laudamiel (Frankrijk), Gayil Nalls (V.S.), Hagen Betzwieser (Duitsland) e.a.
 
Peter De Cupere organiseert ook workshops (data nog te bepalen) en samen met de bewoners van De Lovie creëert hij een geurkunstwerk. Dit werk zal integraal deel uitmaken van The Smell of War.

Woeste Waanzin
klank- & lichtspektakel
30 april – 3 mei 2015, telkens om 21.30u (slechts 4 opvoeringen)
kasteeldomein De Lovie, Krombeekseweg 82, Poperinge

De Britse producer Simon Chatterton creëert samen met Dark Spark het outdoor event Woeste Waanzin. Deze productie vertrekt vanuit een historisch gegeven: de eerste Duitse gasaanval, 22 april 1915. Als de wind gevaarlijk zat, was de impact te voelen tot in Poperinge. Woeste Waanzin mikt op een totaalbelevenis. Sound art, vuurwerkkunst, projectie en kinetische sculpturen zijn het handelsmerk van Dark Spark. De productie is tegelijk beklijvend en verrassend, tragisch en hoopvol.
 
“An acoustic experiment in memory. An electro mechanical lament. A alchemical rendering of the madness of war…” (Simon Chatterton)
 
Flanders Fields, eindbestemming Poperinge
muziektheaterproductie in samenwerking met Music Hall
mei-juli 2015

site Bezoekerscentrum Lijssenthoek Military Cemetery, Boescheepseweg 35A, Poperinge

Flanders Fields, eindbestemming Poperinge is een muziektheaterproductie, een nieuwe creatie speciaal geschreven en gecomponeerd voor de herdenkingsperiode 2014-2018. Het stuk gaat vanaf mei 2015 in première en wordt gebracht naast het bezoekerscentrum van Lijssenthoek Military Cemetery. De begraafplaats, een indrukwekkend decor van bijna elfduizend grafstenen, fungeert als achtergrond. Scenarioschrijver, componist, muzikanten en acteurs dompelen zich onder in de persoonlijke verhalen die verbonden zijn aan deze site. De plot draait niet om heldendom. Het verhaal van Lijssenthoek is een verhaal van samenhorigheid en wederzijds respect. De Stad Poperinge geeft voor deze productie een creatieopdracht aan Music Hall.

Getekend door de oorlog
topillustratoren over de Eerste Wereldoorlog
4 april - eind september 2015 (vernissage op 18 april 2015)
Kinderbrouwerij, Reningelstplein, Reningelst
 
Tijdens de zomer van 2014 werden drie topillustratoren (Gerda Dendooven, Randall Casaer en Kitty Crowther) naar de Westhoek uitgenodigd, met de Kinderbrouwerij als uitvalsbasis. Tijdens WO 1 deed dit gebouw in Reningelst dienst als badhuis voor 40 000 Britse soldaten die in het dorp gekantonneerd waren. Elke illustrator bracht zijn creatieve poulain mee: Ward Zwart, Trui Chielens en Liesbeth De Stercke. Samen werkten ze rond verhalen waarin kinderen een belangrijke rol spelen. Elk van hen maakt tien bijhorende beelden. Deze illustraties worden in 2015 tentoongesteld in de Kinderbrouwerij, een cultuurcentrum voor gezinnen met kinderen. Daarnaast worden de verhalen ook verwerkt tot Kamishibai-voorstellingen (Japans prententheater). Een publicatie bundelt het werk van alle illustratoren.
 
Meer eventinfo op www.poperinge14-18.be of www.facebook.com/PoperingeStadAchterHetFront