Journey's End, de cirkel is rond 

1917 is een keerpunt in de Groote Oorlog. Een dieptepunt, ook. Bij de Slag om Passendale, Third Ypres, raakt ook R.C. Sherriff, onderluitenant bij het East Surrey Regiment, zwaargewond. Tien jaar later put hij uit zijn gruwelijke ervaringen om Journey’s End neer te pennen, een realistisch toneelstuk over het leven in de loopgraven. Het wordt een ongekend succes. 



In 2017 keert Journey’s End terug naar Flanders Fields. Het Britse toneelgezelschap MESH strijkt tussen 10 oktober en 12 november 2017 neer in het Ieperse Kruitmagazijn voor een unieke reeks opvoeringen. Regisseur Sally Woodcock richtte MESH – “Where History Speaks”– op om relevante toneelstukken te brengen op locaties die er organisch mee verbonden zijn. In dit geval: oorlogsdrama’s op de slagvelden van Europa. De cirkel is rond. 

Meeslepend en grensverleggend
 
De acteurs van Woodcocks eerste productie Journey’s End zijn stuk voor stuk gereputeerde toneel- en tv-acteurs. Setdesigner Tim Peacock zuigt het publiek met zijn “immersive bunker theatre” letterlijk binnen in het stuk. Terwijl ze door loopgraven langs soldaten van vlees en bloed passeren, veranderen de toeschouwers in getuigen.

Journey’s End was en is in meerdere opzichten grensverleggend. Het is het enige toneelstuk over de Eerste Wereldoorlog geschreven door iemand met frontervaring. Sherriffs onverbloemde kijk op de oorlog viel niet in goede aarde bij de legerleiding, maar zijn diepmenselijke portrettering van moed, angst, trauma’s, humor en kameraadschap raakte wereldwijd een gevoelige snaar.

Na duizenden opvoeringen in 18 verschillende talen, tal van revivals, een Brits-Amerikaanse (1930) én een Duitse film (1931) – die door het naziregime prompt in de ban zou geslagen worden – keert Journey’s End nu naar de bron terug. Want zoals een Londens criticus in 1928 zou schrijven: “This play vibrates with the lives of millions of men whatever their nationality may be. They are all soldiers in a few soldiers.”

Het verhaal: over the top of echt gebeurd?

Maart 1918. “The war to end all wars” baggert een beslissende fase binnen. De zoveelste. In de aanloop naar Operation Michael, puzzelstukje van het Duitse Lenteoffensief, krijgt de Britse Kapitein Stanhope in zijn claustrofobische dug-out in St. Quentin, nabij Aisne, een niet mis te verstaan bevel. Om een dreigende Duitse aanval te counteren, moet hij zijn manschappen klaarstomen voor het ultieme offer. Over the top gaan.

Vier dagen lang leren we de officieren en soldaten kennen. De naïeve groentjes en de murw geslagen veteranen. Hun verlangens en angsten, hun sterktes en zwaktes. Hun menselijkheid, vooral. De een vindt de oorlog "frightfully exciting", de ander “silly”. Stanhope, op handen gedragen antiheld, worstelt met zijn rol in de hele charade en grijpt steeds vaker naar de fles…

Er wordt gelachen en geweend, gerouwd en geruzied. Er worden brieven geschreven, aan moeders en aan lieven, denkbeeldige tuinen beplant, en afscheid genomen. Want het uur U nadert, onafwendbaar.

En ook nog
 
Bij de eerste opvoering van Journey’s End, in 1928, speelde niemand minder dan de 21-jarige Laurence Olivier de hoofdrol. Regisseur was de nog onbekende James Whale, die in 1930 de filmversie zou draaien en in 1931 wereldfaam verwierf met … Frankenstein.

Tegen eind 1929 was het stuk al meer dan 600 keer opgevoerd, in 18 talen in 31 landen, met Engelssprekende casts in Canada, Australië en Zuid-Afrika en anderstalige producties in New York, Parijs, Stockholm, Berlijn, Rome, Wenen, Madrid en Boedapest.

Aanvankelijk werd de boodschap dat de oorlog massaal en misleidend jonge levens in de kiem had gesmoord afgedaan als sensatiezucht. De militaire autoriteiten klaagden dat het stuk het aantrekken van rekruten in vredestijd fel bemoeilijkte. Ook de verheerlijking van de officiersklasse, met zijn charismatische hoofdpersonage Stanhope, en de komisch bedoelde werkmanstypetjes, zoals de door voedsel geobsedeerde Trotter, zorgden voor de nodige controverse.

MESH Theatre Co presenteert JOURNEY'S END door R C Sheriff

• Regie Sally Woodcock - Setdesigner Tim Peacock
• Kruitmagazijn, Esplanade 8900, Ieper, Belgium
• Speeldata: 10 oktober tot 12 november 2017
  • Dinsdag, woensdag, donderdag, vrijdag, zaterdag & zondag om 15 uur
  • Dinsdag, donderdag & zaterdag om 19 uur
• Tickets: €15 - €10 studenten/groepen
• www.meshtheatre.com/tickets